Egzamin gimnazjalny przeprowadzany jest w trzeciej klasie gimnazjum. Jest on powszechny i obowiązkowy, co oznacza, że musi przystąpić do niego każdy uczeń (słuchacz) kończący szkołę. Przystąpienie do egzaminu jest bowiem jednym z warunków jej ukończenia.
Jeżeli jakiś uczeń (słuchacz) nie przystąpi do egzaminu gimnazjalnego w danym roku, musi powtórzyć ostatnią klasę gimnazjum i przystąpić do niego w roku następnym.
Od roku szkolnego 2011/2012 egzamin gimnazjalny składa się z trzech części: humanistycznej, matematyczno-przyrodniczej i części dotyczącej języka obcego nowożytnego.
Wyniku egzaminu gimnazjalnego nie odnotowuje się na świadectwie szkolnym. Każdy gimnazjalista otrzymuje z okręgowej komisji egzaminacyjnej zaświadczenie o uzyskanych przez siebie wynikach. Uczeń lub jego rodzice odbierają to zaświadczenie w szkole.
Podstawowym źródłem wiedzy o egzaminie gimnazjalnym są Informatory, których adresatami są przede wszystkim uczniowie. Tekst informatora dostępny jest na stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie.
Rozwiązany przez ucznia arkusz egzaminacyjny jest sprawdzany i oceniany przez przygotowanych i przeszkolonych egzaminatorów, wpisanych do ewidencji. Wynik egzaminu gimnazjalnego to suma punktów uzyskanych za wykonanie zadań zamkniętych i otwartych. Wynik egzaminu gimnazjalnego ustala okręgowa komisja egzaminacyjna. Ustalony wynik jest ostateczny.
Wyniki egzaminów gromadzone w bazach danych przez kolejne lata stanowią cenny materiał empiryczny, przydatny do systematycznej ewaluacji najważniejszych kierunków zmian w edukacji. Pomagają one weryfikować programy nauczania, sprzyjają wprowadzaniu skuteczniejszych metod nauczania, a w efekcie mają wpływ na poprawę jakości kształcenia.
